Omwille van de uitdagingen die de steden en gemeenten hebben inzake ruimtelijk beleid, is het belangrijk dat iedere gemeente zelf nadenkt over de ruimtelijke ontwikkeling van haar grondgebied en een korte en lange termijn visie hierop uitwerkt. Binnen het beleidskader dat het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen en het provinciaal ruimtelijk structuurplan aanreiken, kan de gemeente haar eigen ruimtelijk beleid uitstippelen.
Een gemeentelijk ruimtelijk structuurplan is meer dan een voorwaarde voor ontvoogding. Het vormt de basis voor een belangrijk proces dat het gemeentebestuur voert om een bewuste en samenhangende visie op haar grondgebied uit te werken, teneinde een doordacht en kwalitatief ruimtelijk beleid te kunnen voeren. Een essentieel onderdeel van het proces is het werken aan een maatschappelijk draagvlak in de gemeente. De Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening onderstreept het belang door te stellen dat dat steden en gemeenten zonder dergelijke ruimtelijke beleidsvisie geen ruimtelijke plannen meer kunnen doorvoeren.
Decretaal gezien bestaat een GRS uit een informatief, een richtinggevend en een bindend gedeelte. In het informatief gedeelte wordt een analyse gemaakt van de bestaande ruimtelijke structuur en worden de ruimtelijke behoeften van de verschillende maatschappelijke activiteiten onderzocht. In het richtinggevend deel wordt de ruimtelijke visie op de ontwikkeling weergegeven. De overheid mag van het richtinggevend deel niet afwijken, behalve ingevolge onvoorziene ruimtelijke behoefte van de verschillende maatschappelijke activiteiten. Het bindend gedeelte met de hierin opgenomen bepalingen dient een dwingend kader aan te geven voor de uitvoering van het ruimtelijk structuurplan. Het bevat die maatregelen die essentieel geacht worden om de visie en de opties van het ruimtelijk structuurplan op het terrein uitvoerbaar te maken. De bindende bepalingen leveren een actieprogramma en zijn verifieerbaar of toetsbaar wat betreft de wezenlijke uitvoering ervan.